“On-chain AI Agents” – Khi Trí Tuệ Nhân Tạo Biến Thành Hợp Đồng Thông Minh Sống Động

[Hoàng Bảo Anh]

Mở bài:

Hợp đồng thông minh (smart contract) ngày càng mạnh.
AI ngày càng thông minh.
Nhưng… bạn đã từng tưởng tượng: AI sẽ chạy TRỰC TIẾP trên blockchain chưa?

Không chỉ là script “if this then that”, mà là AI thật sự – có logic, có học hỏi, có phản hồi theo thời gian.
Chào mừng bạn đến với thế giới On-chain AI agents – nơi hợp đồng thông minh có thể “nghĩ”.

On-chain AI là gì?

Đây là khái niệm chỉ các hệ thống AI có thể:

• Chạy inference trực tiếp trên blockchain (hoặc ZK VM)
• Tương tác với dữ liệu on-chain
• Ra quyết định theo logic học máy
• Đảm bảo minh bạch, xác minh được bằng ZK-proof

Ví dụ tưởng tượng:

markdown
Sao chépChỉnh sửa
Một agent AI đại diện cho bạn đầu tư DeFi → nó đọc dữ liệu on-chain → tính toán rủi ro bằng mô hình → ra quyết định → ghi lại toàn bộ quá trình bằng ZK.


Công nghệ phía sau:

Thành phần	Mô tả
zkVM (ZK Virtual Machine)	Nơi AI inference diễn ra mà vẫn giữ bảo mật
ZK-proof	Chứng minh rằng AI chạy đúng, không cần tiết lộ input/model
Decentralized Storage (IPFS, Arweave)	Lưu mô hình ML off-chain nhưng có thể xác minh
Oracle AI Input	Lấy dữ liệu thời gian thực, ví dụ giá, thời tiết, tâm lý thị trường

Ứng dụng thực tế:

Lĩnh vực	AI Agent On-chain
DeFi	Bot AI trade tự động có bằng chứng hành vi
GameFi	NPC học hỏi người chơi, nhưng hành vi được ZK-proof
Bảo hiểm phi tập trung	Agent phân tích rủi ro, phê duyệt bồi thường
NFT sống động	NFT AI tự tạo hành vi dựa trên dữ liệu người dùng

Ví dụ dự án nổi bật:

• Autonomous World (0xPARC) – nơi NFT/Agent tương tác môi trường game on-chain
• RISC Zero – zkVM cho phép inference đơn giản chạy trên blockchain
• Modulus Labs – dẫn đầu về AI models dùng được với SNARKs

Lý do cần ZK trong AI on-chain:

Nếu không có ZK	Khi có ZK
Mô hình dễ bị sao chép	Mô hình vẫn kín đáo, chỉ có proof
Input lộ rõ	Input được hash + bảo mật
Không thể verify kết quả	Có thể xác minh toàn bộ inference logic

Thách thức & triển vọng:
Khó khăn hiện tại:

• Chi phí tính toán inference on-chain vẫn cao
• Chưa có zkVM đủ nhanh để chạy full model
• Cần cơ chế cập nhật model một cách minh bạch và an toàn

Tương lai:

• Tích hợp với Layer 2: StarkNet, zkSync Era, Polygon zkEVM
• AI agent chạy inference off-chain → gửi proof on-chain
• Nhiều AI co-pilot, co-governor cho DAO, DeFi sắp xuất hiện

Kết:

Hãy tưởng tượng một thế giới nơi smart contract không chỉ “nếu – thì”, mà biết phân tích dữ liệu, đưa ra quyết định logic, và chứng minh được điều đó.

On-chain AI agents + ZK chính là cầu nối biến điều đó thành hiện thực.